گشايش پرونده

سال 68 بود که شورای عالی شهرسازی و معماری کشور برای نخستین بار  مصوبه ساخت مسیر  مخصوص عبور دوچرخه در کلان‌شهرها را به تصویب رساند و این مصوبه به عنوان یکی از سیاست‌های شهرداری تهران برای کاهش آلودگی هوا ابلاغ شد، اما این طرح، چند اجرای ناموفق در پرونده خود برجای گذاشت و مدتی مسکوت ماند تا اینکه چند سال قبل به دستور شهردار تهران بار دیگر پرونده آن گشوده شد.

انتخاب دوچرخه

واضح است که انتخاب مدل دوچرخه براي مسيرهاي دوچرخه‌سواري پايتخت به طور اتفاقی نبوده است. نخستین کاری که بعد از مصوب شدن طرح احداث مسیر دوچرخه سواری بررسی شد، انتخاب دوچرخه مناسب شهری بود. مديران حمل‌ونقل شهري با کمک  کارشناسان این رشته ورزشی، دوچرخه مناسب را انتخاب کردند و پس از تایید نهایی،  در مرحله نخست صدها دوچرخه از اين مدل تصويب شده را  سفارش دادند. 

1000 ایستگاه

1000 ایستگاه دوچرخه در شبکه دوچرخه سواری تهران در نظر گرفته شده که به نام خانه‌های دوچرخه هم شناخته می شود. شهروندان از این ایستگاه‌ها با قیمت بسیار ناچیز و حتی رایگان (در صورت عضویت) می‌توانند دوچرخه بگیرند و به رکاب‌زنان شهر بپیوندند. بیشتر خانه‌های دوچرخه در محدوده ایستگاه‌های مترو، اتوبوس و مراکز خرید راه‌اندازی شده‌اند.

این خانه‌ها در حقیقت کیوسک‌هایی هستند که  به  تعدادی دوچرخه و یک رایانه مجهزند. شهروندان می‌توانند با مراجعه به این کیوسک‌ها دوچرخه بگیرند و در پایان دوباره تحویل دهند. البته لازم نیست که دوچرخه به همان خانه اول تحویل داده شود، چرا که همه خانه‌های دوچرخه با هم ارتباط دارند.

4000 دوچرخه

4000 دوچرخه در حال حاضر برای شبکه دوچرخه‌سواری تهران خریداری شده است. مسوولان وعده داده‌اند كه تعداد اين دوچرخه‌ها تا پايان امسال به رقم 14هزار دستگاه برسد. از این 14 هزار دستگاه، بخش قابل توجهي مختص دانش‌آموزان خواهد بود، زیرا استقبال دانش‌آموزان چشمگيرتر بوده است.

اين دوچرخه‌ها مسلما پاسخگوی جمعیت این کلان‌شهر نیست یا بهتر است بگوییم که این میزان امکانات برای گسترش فرهنگ دوچرخه سواری نه تنها کافی نیست، بلکه خیلی کم است. هرچند که همین اقدام هم برای گام نخست خوب است، اما نباید فراموش کنیم که نهادینه شدن فرهنگ دوچرخه‌سواری در شهر، نیاز به حمایت بیشتری از سوی مسوولان دارد.

5 ميليارد تومان بودجه

امسال 5 ميليارد تومان بودجه براي توسعه دوچرخه‌سواري در نظر گرفته شده است. معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران تاکید کرد در سال ۹۲ نیز توسعه دوچرخه سواری در پایتخت با جدیت دنبال می‌شود. "سیدجعفر تشکری هاشمی"، با بیان این مطلب گفت: «بودجه پیش‌بینی شده برای دوچرخه سواری امسال عمدتا به خرید و نصب خانه‌های دوچرخه و خرید دوچرخه‌های جدید اختصاص خواهد یافت».

250 کیلومتر

تا پایان سال ۸۹، ۱۱۲ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه در شهر تهران ساخته شده بود. این در حالی است که تا به امروز ۱۳۸ کیلومتر دیگر به این میزان اضافه شده و شهر تهران در حال حاضر دارای ۲۵۰ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری است. البته ایجاد این مسیر‌ها از برنامه‌ریزی سازمان حمل‌ونقل هم جلو‌تر بوده است. بد نيست بدانيد كه منطقه ۸ با ۶۰ کیلومتر و منطقه ۲۲ با ۲۶ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه‌سواری رتبه‌های اول و دوم را در اين خصوص به خود اختصاص داده‌اند.

30 درصد

30 درصد کاهش ترافیک، مهم‌ترین ارمغانی است که راه‌اندازی شبکه دوچرخه سواری به معابر شلوغ و پرتردد شهرمان هدیه می‌دهد. بر اساس آمارهای اعلام شده توسط مدیران حمل و نقل شهری، بيش از 12 ميليون نفر در شهر زندگی می کنند که به طور متوسط هر 3 تا 4 نفر صاحب یک خودرو هستند. پیش‌بینی می‌شود با اجرای کامل این پروژه تقریبا 20 تا 30 درصد از تردد خودروها در پايتخت کاهش یابد. البته شاید در کوتاه مدت در بحث کاهش آلودگی هوا و روان شدن ترافیک به  نتیجه قابل قبولی نرسیم.

9 درصد

در سال گذشته 9 درصد افزایش تولید دوچرخه در جهان داشته‌ایم که رتبه نخست این تولید برای  چشم بادامی‌های چینی است. استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله حمل ونقل شهری در بسیاری از کشورهای بزرگ جهان که با مشکلات آلودگی هوا، ترافیک و گرانی سوخت رو به رو هستند، اجرا شده است. بیش از 17 درصد سفرهاي داخل شهري کشور ژاپن هم با دوچرخه انجام می‌شود. در کشورهای اروپایی هم استفاده از دوچرخه روز به روز بیشتر می‌شود. براي مثال در هلند، دانمارک و آلمان حجم زيادي از سفرهاي شهري با استفاده از دوچرخه انجام مي‌شود.

3 منطقه

3 منطقه فعال در شهر در زمينه راه‌اندازي مسير‌هاي دوچرخه‌سواري وجود دارد. هم‌اکنون مناطق ۸، ۵ و محدوده بهشت زهرا(س) از فعال‌ترین مناطق در این خصوص به شمار می‌روند. ۴ خانه دوچرخه با ۱۵۰ دستگاه دوچرخه در اختیار شهروندان قرار داده شد که با توجه به عدم فضای تفریحی و کاری در این محدوده استقبال زیادی را به دنبال داشت. مناطق ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵ و ۱۲ هم دیگر مناطق فعال در شهر تهران هستند. قرار است تا پايان امسال در همه مناطق شهري اين مسيرها ايجاد شوند.

60 ضربه

کارشناسان بهداشت معتقدند روزانه نیم ساعت دوچرخه سواری، تعداد ضربان قلب در دقیقه را به 60  کاهش می‌دهد  و قلب و عروق را برای کارهای سخت تقویت می‌کند. علاوه بر این، دوچرخه‌سواری سیستم گوارشی و تنفسی را منظم‌تر می‌کند و با سوزاندن چربی‌ها  در کاهش کلسترول خون تاثیر دارد. این ورزش هیچ نوع فشاری به مفاصل وارد نمی‌کند و قند خون را کاهش می‌دهد. افرادی که اضافه وزن دارند هم می‌توانند با ورزش دوچرخه‌سواری وزن خود را کاهش دهند. البته فراموش نشود در صورتی که این ورزش طبق اصول انجام نشود به بدن آسیب می‌رساند.

بايد اعتراف كرد كه مبارزه با پدیده آلودگی هوا نیازمند عزم ملی و درگیری همه آحاد جامعه است و توسعه حمل‌ونقل عمومی اصلی‌ترین راهکار حل این معضل محسوب می‌شود. برای رفع معضل آلودگی هوا باید کیفیت خودروها و سوخت داخلی نیز ارتقا پیدا کند.

جالب است بدانيد شهروندان تهرانی در سال‌هاي گذشته بيشتر از نيمي از روز‌ها را هوای ناسالم و بسیار ناسالم تنفس کرده‌اند.چنین وضعیتی از نگاه هر استانداردی غیرقابل قبول است. تاثیر چنین وضعیتی بر سلامت جسمانی و روانی شهروندان تاکنون اندازه‌گیری نشده است، اما براورد می‌شود وضعیت کیفیت هوای شهر تهران باعث افزایش قابل ملاحظه انواع بیماری‌های تنفسی، قلب و عروق، سکته‌های قلبی و مغزی و انواع سرطان‌های مرتبط شده باشد.

مسایل دیگری نظیر بیماری‌های مزمن، اثرات بهداشتی بر گروه‌های حساس جامعه نظیر سالخوردگان و کودکان و اثرات زیست‌محیطی نیز از دیگر اثرات این پدیده است. میزان تاثیر آلودگی هوا بر طول عمر شهروندان و شاخص امید به زندگی و در نتیجه اثرات اقتصادی و میزان بار اضافی بر سیستم بهداشتی و پزشکی نیز از جمله تبعات دیگر پدیده آلودگی هوا محسوب می‌شود.

پدیده آلودگی هوا، پدیده بسیار پیچیده‌ای است که از ترکیبی از انتشار آلاینده‌ها از منابع مختلف ثابت و متحرک، تاثیر شرایط جوی بر پخش آلاینده‌ها، پدیده‌های فیزیکی جوی مانند جابه‌جایی، ته‌نشینی و نفوذ و پدیده‌های شیمیایی جوی حاصل می شود. ترکیب پیچیده این عوامل باعث می‌شود تا پدیده آلودگی هوا، پدیده‌ای بسیار دشوار برای فهم و در نتیجه بسیار دشوار ( اما نه غیر ممکن) برای کنترل و کاهش باشد.

ما نیازمند توجه همه مسوولان به منظور تامین منابع مورد نیاز و اجرای پروژه‌های بنیادین حمل‌ونقل عمومی نظیر سیستم مترو هستیم.

همچنین ایجاد، تبلیغ و نهادینه‌سازی فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی، پیاده‌روی، استفاده از دوچرخه، استفاده مشترک از خودرو و استفاده از سرویس‌های الکترونیک به جای مراجعه حضوری بايد در دستور کار نهادهای مسوول قرار گیرد.